If you ever go across the sea to Ireland
than maybe at the closing of your day
you can sit and watch the moon rise over Claddah
or watch the sun go down on Galway Bay.
– Arthur Colahan
Die afgelope April het ons die geleentheid gehad om ‘n kongres in Galway by te woon en terselfdertyd met verskeie plekspesifieke woordkunsprojekte in die dorp en omgewing kennis te maak.
Galway County aan die weskus van Ierland is ‘n besondere omgewing met landmerke soos Connemara, die Aran eilande en die Cliffs of Mohar – plekke wat op talle wyses in wêreldliteratuur neerslag gevind het. Literatuur in al sy vorms speel dan ook ‘n integrale rol in die gemeenskap van Galway: vanaf mondelinge tradisies tot by gedigte in graniet gegrafeer; vanaf erkenning van belangrike skrywers tot by podiumpoësie vir jong digters; vanaf die uitbeelding van gedigte met muurskilderye tot by digitale storievertelling. Met meer as 50% van die inwoners van Galway County wat Iers as eerste of tweede taal gebruik, is dit verder opvallend hoe hierdie oorgelewerde Keltiese taal (Gaeilge of Gaeilge na hÉireann) herwaardeer en bevorder word.
Die kongres, “Transient Topographies: Space and Interface in Digital Literature and Art”, is onder die vaandel van die Moore Instituut by die Nasionale Universiteit van Ierland aangebied.
Die Byderhandprojek en ons referate het soos ‘n handskoen by die kongrestema gepas. In haar referaat, Experience interface and performativity in site-specific digital literature, het Franci Greyling ‘n oorsig gebied oor Byderhand Tuinverse, die multimodale ensemble vir plekspesifieke digitale literatuur, ervaringskoppelvlak en verskillende aspekte van perfomatiwiteit. Op sy beurt het Gustaf Tempelhoff gesels oor ontwerpuitdagings om die bestaande Byderhandkoppelvlak vir persone met visuele beperkinge toeganklik te maak. Die titel van sy aanbieding was: “I look at clouds from both sides now’”– Interface design and accessibility for site-specific digital literature for the visually impaired.
Die interessante perspektiewe van die sleutelsprekers en kongresgangers het heelwat stof tot nadenke gebied en ons kon lekker saamgesels. Kenmerkend aan kongresse oor digitale letterkunde en kuns, het die program ook uitstallings van en gesprekke oor kreatiewe werk ingesluit.
Kongresgangers ervaar ‘n strata-wandeling op die kampus; Gustaf Tempelhoff en Franci Greyling voor die Nun’s Island Theatre by die Cúirt International Literary Festival.
Die kongres het plaasgevind op die vooraand van jaarlikse Cúirt International Literary Festival wat sedert 1985 in Galway aangebied word en ons was gelukkig om ook ‘n gedeelte van die fees te kon meemaak. Hier het ons o.a. gesprekke oor en vertonings van digitale werk bygewoon en ‘n aand van podiumpoësie ‘n plaaslike pub ervaar. Meer oor die Cúirt-fees: https://www.cuirt.ie/
Dit was egter veral die plekspesifieke projekte en installasies wat ons op ‘n ontdekkingstog geneem het. Dit is opvallend op hoeveel wyses plek, kuns en letterkunde, konkrete bakens en digitale media gekombineer word.
Die Galway Poetry Trail, ‘n permanente projek van die Cúirt-fees en Kenny’s Bookshop, bestaan uit ‘n versameling gedigte wat op verskillende plekke in die dorp aangebring is. Hierdie werk van bekende Ierse digters word jaarliks aangevul. Die keuse van gedigte, die kombinasie met plek, en die fisiese installasie daarvan is aanduidend van die erns waarmee die projek bejeen word. Een van die gedigte langs die promenade is Galway Bay, die lied van Arthur Colahan wat die dorp bekend gemaak het. Hierdie werk is in graniet gegrafeer met weergawes in vier tale: Engels, Iers, Frans en Latyn. Meer inligting oor die projek – o.a. met video’s van die onthulling van die gedigte – is beskikbaar by: https://www.kennys.ie/news/galway-poetry-trail-2/
Met ‘n uitsig oor die Corribrivier en die Galway katedraal – ‘n gedig van George Moore in graniet. ‘n Man en sy honde stap verby ‘n gedig van Paul Durcan.
In die middedorp word die besoeker verras deur vier groot muurskilderye. Die kunswerke – ook onder die vaandel van die Cúirt-fees – is visuele interpretasies van gedigte deur ‘n plaaslike straatkunstenaar. Meer oor die Cúirt poetry walls met video-insetsels van proses gekombineer met voorlesing van die gedigte is beskikbaar by https://www.cuirt.ie/cuirt-festival-poetry-walls/
Die groot muurskildery van Home deur Nikola Madzirov
‘n Onverwante plekspesifieke digitale literatuurprojek is The Famine Walk vanaf die Wolf Tone-brug na die Celia Griffen gedenkpark. Om dié projek te kan ervaar, moet ‘n toepassing (app) afgelaai word. Die gebruiker kan dan tydens die wandeling op ‘n selfoon luister na ‘n gefiksionaliseerde dramatisering van ‘n insident tydens die groot hongersnood van 1847. Die Celia Griffen gedenkpark is ‘n herinnering aan die 6-jarige Celia en al die kinders wat hulle in dié tyd verloor het. Plekspesifieke vertellings soos The Famine Walk vorm deel van die historiese gelaagdheid van plek. Die toepassing vir Android en IOS kan afgelaai word en op enige plek geluister word: http://www.walk15.org/
‘n Plekspesifieke projek in die Connemara Nasionale Park is die Letterfrack Poetry Trail. Die roete wat die Connemara Park, die Connemara West Centre en die dorpie Letterfrack verbind, bestaan uit nege plekverwante gedigte wat op borde by die verskillende plekke aangebring is. Die Ierse President Michael D. Higgins het die roete is in 2014 geopen en self ook ‘n gedig bygedra. Ongelukkig was die tyd te min om dié projek te besoek, maar ons het ‘n mooi bundel met ingeslote CD met voorlesings van die gedigte gekoop. Vir ons navorsing oor publikasiemoontlikhede is dit interessant om te sien hoe die werk op dié wyse beskikbaar gestel word. Dit is ook moontlik om op die projek se webtuiste na die voorlesings te luister: https://ceecc.org/letterfrack-poetry-trail/
Ander besondere literêre ervarings in die omgewing sluit in: ‘n uitstalling oor die lewe en werk van die Ierse digter Mairtín Ó’Direáin in die universiteitsbiblioteek; bronsbeelde van Oscar Wilde en Eduard Vilde in ‘n voetgangerstraat; karaktervolle boekwinkels gepak met nuwe en tweedehandse boeke; volksmusiek in die bekende O’Connor’s pub in Salthill; en die busbestuurder se aaneengerygde vertellings tydens ‘n daguitstappie na die Inisheer en Cliffs of Mohar. Hier is literatuur inderdaad verweef met die plek en die leefwyse van die inwoners.
- Franci Greyling – Mei 2018
